Autonomizacja, pojęcie z zakresu teorii -► organizacji i zarządzania, określające zjawiska patologicznych zmian założonych celów, środków’ i sposobów działania w organizacjach. Wyróżnia się następujące podstawowe warianty a.: 1. Zamianę głównego celu jednostki organizacyjnej na cel uboczny lub na inny cel główny, która powoduje zjawisko marnotrawstwa, w sensie ekonomicznym (lub moralnym), przekraczającego granice dopuszczalnej tolerancji. W tym przypadku jednostka organizacyjna zamiast realizować cel określony dla niej w społecznym podziale pracy wykonuje czynności zmierzające do osiągnięcia celów ubocznych ze szkodą dla interesu ogólnospołecznego. 2. Zamianę celów, w których środek działania (cel pośredni) staje się celem głównym lub równorzędnym z głównym, powodując zjawisko marnotrawstwa w sensie ekonomicznym (lub moralnym), przekraczającego granice dopuszczalnej tolerancji. Przykładem tego wariantu przedkładania środków nad cele mogą być przypadki wykonywania kontroli dla kontroli, organizowania narad i konferencji dla samych narad itp. Wymienić tu można również nadmierną rozbudowy struktur organizacyjnych, polegającą na wzroście liczby stanowisk kierowniczych i komórek organizacyjnych. 3. A. może również polegać na wypaczeniu założonych, racjonalnych proporcji między funkcjami podstawowymi a regulacyjnymi i pomocniczymi w wieloszczeblowej instytucji lub wewnątrz jednostki organizacyjnej. Istota tej formy a. polega na tym, że jednostki pomocnicze lub regulacyjne (instancje lub komórki nadrzędne) nadmiernie się rozrastają i swoje partykularne cele działania zaczynają traktować jako cele ostateczne całej instytucji, zaczynają „żyć własnym życiem”, stawiają sobie dodatkowe zadania, rozwijają działalność nieprzydatną do realizacji zadań podstawowych. Przykładem mogą być nadrzędne jednostki nadzoru i kontroli lub wszelkiego rodzaju służby gospodarcze, komórki księgowości wieloszczeblowych instytucji, które wykazują tendencje do nadmiernej rozbudowy.
