Kary umowne (konwencjonalne), dodatkowe zastrzeżenia umowne, na mocy których strony, w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, zobowiązują się do zapłacenia kwoty pieniężnej tytułem kary ustalonej w umowie. W ustroju socjalistycznym k.u. straciły swój pierwotny, odszkodowawczy charakter, przekształcając się w środek zabezpieczający wykonanie umów zawieranych przez jednostki gospodarki uspołecznionej oraz w instrument kontroli finansowej tych Jednostek w zakresie dysponowania przez nie częścią przydzielonego im jednolitego funduszu własności socjalistycznej. Postanowienia o k.u. są podstawowym elementem wszystkich umów zawieranych przez jednostki gospodarki uspołecznionej, przy czym włączenie ich do umowy i późniejsze egzekwowanie od kontrahenta jest obligatoryjne. K.u. występują czasem w postaci kar ustalonych kwotowo, najczęściej Jednak określane są procentowo w stosunku do wartości dostaw, robót czy usług. Wysokość k.u. jest bardzo zróżnicowana i waha się np. w zakresie umów dostawy od 5% wartości świadczenia przy wadach przedmiotu dostawy, 10% w przypadku odstąpienia od umowy z winy kontrahenta, 12% w skali rocznej w przypadku zwłoki w zapłacie należności, aż do 30% w skali rocznej (0,1% dziennie) z tytułu opóźnienia dostaw i 360% (1% dziennie) z tytułu zwłoki w dysponowaniu towarem postawionym przez odbiorcę do dyspozycji dostawcy. Obowiązujące przepisy przewidują z reguły minimalną wysokość kar, która za zgodą stron może być podwyższona. Ze względu na sposób ich unormowania oraz funkcje spełniane w obrocie socjalistycznym, k.u. należy traktować jako jeden z rodzajów sankcji finansowych (kary skarbowe).
