Wartość, jedna z najważniejszych, najczęściej omawianych kategorii ekonomii politycznej; zgodnie z definicją Marksa, jest to społeczna praca ludzka ucieleśniona w towarze; w. jest kategorią gospodarki towarowej i występuje wszędzie tam, gdzie istnieje produkcja i wymiana towarów. Przy wymianie towarów powstaje problem szukania podstawy wartości wymiennej, tj. ilościowego stosunku wymiany jednego towaru na drugi. Niektórzy ekonomiści burżuazyjni twierdzą, iż podstawą tego stosunku jest wartość użytkowa, inni — rzadkość dóbr, Intensywność pożądania poszczególnych dóbr, tj. tzw. krańcowa subiektywna użyteczność (preferencje), przedstawiciele klasycznej ekonomii burżuazyjnej, a także Marks odrzucają te twierdzenia Jako niesłuszne. Użyteczność dóbr nie może być podstawą do porównania w. dwóch lub większej liczby towarów, gdyż: 1. użyteczność Jest tym, co różni od siebie towary; 2. użyteczności towarów, Jak również stopnia pożądania dobra nie można wymierzyć. Jedynym elementem wspólnym wszystkim towarom Jest to, że skupiają one w sobie pracę ludzką Już dokonaną; wynika z tego, że im więcej pracy potrzeba do wytworzenia danego towaru, tym większa jest jego w. Wymieniając towary producenci wymieniają między sobą za pośrednictwem rzeczy swoją pracę; wymiana rzeczy ukrywa wymianę pracy ludzkiej; „stosunki między rzeczami” ukrywają stosunki między ludźmi. Praca ludzka, tworząca towary, ma dwoisty charakter. Z jednej strony jest to praca konkretna, indywidualna; dzięki swojemu konkretnemu charakterowi tworzy różne wartości użytkowe. Określony rodzaj pracy ludzkiej różni się od innych swoim konkretnym charakterem, podobnie jak wartość użytkowa odróżnia jedne towary od innych. Z drugiej strony, każda praca ludzka jest w mniejszym lub większym stopniu pracą społeczną, gdyż producent nie wytwarza towarów dla siebie, tj. dla bezpośredniego zaspokojenia własnych potrzeb, lecz w celu wymiany; wszyscy producenci wytwarzają za pomocą narzędzi, które są dziełem człowieka, przetwarzają surowce lub materiały wytworzone i przewiezione przez innych ludzi. Każda praca ludzka zawiera pewne elementy wspólne, niezależne od jej konkretnego charakteru; wymaga określonego wysiłku fizycznego, jak i pewnego napięcia psychicznego. Te wspólne elementy pracy ludzkiej Marks określił mianem pracy abstrakcyjnej. Dzięki abstrakcyjnemu charakterowi praca różnych ludzi może być ze sobą porównywana. W. jest abstrakcyjną ludzką pracą zawartą w towarach. Należy tu jednak dodać, że; 1. rodzaje pracy ludzkiej różnią się między sobą również stopniem wymaganych kwalifikacji; zdaniem Marksa praca kwalifikowana (praca złożono) tworzy w tym samym czasie więcej w. od pracy niekwalifikowanej; pierwsza z nich występuje jako pomnożona praca prosto; 2. prace różnią się między sobą także stopniem wymaganej zręczności, Intensywności, stopniem niezbędnego wyposażenia technicznego itp. Odrębnym problemem jest wielkość w.; decyduje o niej czas pracy społecznie niezbędny w danych warunkach, tj. czas wytwarzania podstawowej masy towarów. Dochodzimy ostatecznie do następującego wniosku: w. to społecznie niezbędna ilość abstrakcyjnej pracy ludzkiej (prostej) zawarta w towarze.
