Dumping

Dumping, sprzedaż towarów za granicę po cenach niższych od cen uzyskiwanych za nie w analogicznych warunkach na rynku krajowym; jako zjawisko typowe występuje w okresie imperializmu, wiąże się bowiem ściśle z istnieniem monopoli kapitalistycznych i z zaostrzeniem konkurencji na rynkach zagranicznych; stanowi jedną z możliwych form różnicowania cen przez monopole, przy czym rynkiem dyskryminowanym jest tu rynek krajowy, rynkiem uprzywilejowanym zaś rynek zagraniczny. To zróżnicowanie cen jest możliwe wskutek odizolowania rynku krajowego od rynku zagranicznego (za pomocą ceł, ograniczeń ilościowych i dewizowych, porozumień z monopolami innych krajów itd.) i mniej lub bardziej pełnego opanowania przez monopol rynku krajowego. Dzięki temu monopol może, odpowiednio ograniczając podaż na rynku krajowym, ustalić na nim wysokie ceny swoich produktów, które pokryją całą lub przynajmniej większą część kosztów produkcji. Przy tych wysokich cenach część produkcji monopolu nie znajduje Jednak zbytu na rynku krajowym. Monopol mógłby wprawdzie umieścić ją na rynku, ale musiałby jednocześnie obniżyć ceny w stosunku do całej realizowanej produkcji. Dlatego też stara się tę część swojej produkcji przeznaczyć na eksport, przy czym w niektórych przypadkach, gdy konkurencja na rynku zagranicznym jest duża, jedynym możliwym sposobem eksportu może okazać się właśnie d. Jest on zjawiskiem szczególnie częstym w okresach kryzysu. W okresach ożywienia koniunktury, wskutek osłabienia konkurencji, jego częstotliwość na ogół się zmniejsza. Wielkość obniżki ceny eksportowej w stosunku do ceny krajowej uzależniona jest od stopnia nasilenia konkurencji na rynkach zagranicznych. W zasadzie granicą obniżki ceny eksportowej są koszty krańcowe; stały eksport po cenach niższych od kosztów krańcowych nie tylko nie zwiększałby zysków monopolu, ale odwrotnie — przynosiłby mu straty. może być operacją występującą stale, może też mieć charakter chwilowy, sporadyczny. Ta ostatnia forma d. stosowana jest zwłaszcza w celu zdobycia nowego rynku zagranicznego albo zlikwidowania obcej konkurencji (np. ze strony powstającej produkcji miejscowej), która pojawiła się na uprzednio opanowanym przez monopol rynku zagranicznym; w takim przypadku monopol może być zmuszony do obniżenia ceny eksportowej, niekiedy nawet poniżej swoich kosztów krańcowych. Po opanowaniu jednak danego rynku zagranicznego rezygnuje na ogół z d. i ustala na nim wysoką cenę, która niekiedy może być nawet wyższa od ceny krajowej. W sumie d. oznacza zwiększenie globalnych zysków monopolu w porównaniu z sytuacją, w której całość produkcji kierowana byłaby na rynek krajowy po niższych (z konieczności) cenach. Koszty tej operacji pokrywa konsument krajowy, któremu monopol narzuca wysoką cenę. Czasami d. może być wynikiem polityki państwa wobec eksporterów, które chcąc ich nakłonić do eksportu, udziela im pomocy w postaci różnego rodzaju premii i ulg. Dzięki temu eksporterzy, nawet nie zrzeszeni w monopolu, mogą obniżyć odpowiednio ceny eksportowe i eksportować nawet na warunkach d. W tym przypadku koszty d. obciążają ogół podatników danego kraju. Mimo że formalnie biorąc d. oznacza uprzywilejowanie rynku zagranicznego w stosunku do krajowego, w rzeczywistości Jednak może on powodować w kraju importującym wiele ujemnych skutków gospodarczych, zwłaszcza gdy przedmiotem d. są dobra konkurencyjne dla produkcji miejscowej, w tym przypadku konkurencja ze strony tanich dóbr zagranicznych może utrudniać rozwój produkcji miejscowej, a nawet w ogóle Ją wyeliminować, wywołując w ten sposób bezrobocie. Polityka dumpingowa natrafia zwykle na opór nie tylko w kraju importera, lecz także ze strony konkurentów i jest uznawana za „nieuczciwą” konkurencję. D. może też powodować niekorzystne przesunięcia w strukturze popytu globalnego w kraju odbiorcy. Dlatego też ustawodawstwo celne wielu krajów w celu obrony przed d. przewiduje stosowanie specjalnie wysokich stawek celnych, tzw. ceł antydumpingowych. W skali międzynarodowej stosowanie tych ceł regulują postanowienia GATT.