Kapitał pieniężny, kapitał w postaci pieniądza. Pieniądz nie jest kapitałem sam przez się, staje się nim przez takie zastosowanie, w wyniku którego wraca do właściciela z przyrostem. Przesłanką tego zastosowania jest wymiana towarowa dokonywana za pośrednictwem pieniądza z wykształconymi Jego funkcjami jako środka cyrkulacji i środka płatniczego oraz stosunki społeczne oparte na wyzysku. K.p. występuje już w formacjach przedkapitalistycznych: stanowi tam pieniężną postać kapitału handlowego, lichwiarskiego (lichwa) i kapitału wekslarzy (banki i ich rodzaje). Nagromadzenie k.p. było jednym z czynników warunkujących powstanie kapitalizmu (akumulacja pierwotna). W warunkach gospodarki kapitalistycznej k.p. jest jedną z form kapitału przemysłowego, występującą w wyjściowej i końcowej fazie Jego krążenia (kapitału ruch okrężny). Pewna część kapitału musi być stale utrzymywana przez przedsiębiorstwo w formie pieniężnej, czyli płynnej; wielkość tej części zależy od czasu obrotu kapitału (kapitału obrót) i musi pozostawać w odpowiednich proporcjach do wielkości kapitału produkcyjnego i kapitału towarowego. Zaopatrywanie przedsiębiorstwa w k.p. nazywa się finansowaniem. Utrzymywanie zbyt dużego zapasu k.p. oznacza niewykorzystanie przez przedsiębiorstwo wszystkich możliwości osiągania zysku; również niedofinansowanie odbija się ujemnie na zysku przez zakłócanie ciągłości ruchu okrężnego kapitału. Brak należytych proporcji w strukturze form kapitału może wystąpić w skali społecznej. Tak np. w kryzysowej fazie cyklu koniunkturalnego w kapitalizmie obserwuje się względny niedostatek k.p. Właściciele wolnego k.p. przekazują go do dyspozycji przede wszystkim innym kapitalistom i państwu; mogą go oddawać bądź do dyspozycji czasowej jako podlegający zwrotowi kapitał pożyczkowy, bądź na stałe jako lokatę w papierach wartościowych nie podlegających wykupowi. W tym przypadku mają oni możność przywrócenia kapitałowi Jego formy płynnej przez odprzedaż tych papierów innym właścicielom k.p. Popyt na k.p. i jego podaż skupiają się w bańkach i na giełdach pieniężnych (-» giełda), stanowiących rynek k.p., zwany także rynkiem kapitału pożyczkowego, rynkiem kredytowym bądź rynkiem pieniężnym; dzieli się go zwykle na rynek pieniężny i rynek kapitałowy. Rynek pieniężny Jest rynkiem pieniądza Jako środka płatniczego, obsługującego przekształcenie się kapitału z formy towarowej w pieniężną i nie zwiększającego masy kapitału. Korzysta z niego np. kapitalista przemysłowy lub handlowy, który po sprzedaniu towaru na kredyt zdobywa pieniądze dyskontując weksle. Za pośrednictwem rynku kapitałowego następuje mobilizacja nowego kapitału, np. przez sprzedaż akcji lub obligacji. Rozróżnienie to odpowiada rozumieniu przez rynek pieniężny — rynku kapitału krótkoterminowego, przez rynek kapitałowy zaś — rynku kapitału długoterminowego. Główną pozycję na rynku k.p. zajmują banki.
