Cło, jedna z najstarszych form podatku pobieranego przez państwo od przywozu, wywozu lub przewozu towarów przez granice państwowe. Wysokość opłat celnych określona jest przez taryfy celne. Podział i klasyfikacja c. dokonywana jest na podstawie różnorodnych kryteriów. Z punktu widzenia kierunku ruchu towarów podlegających opłatom celnym rozróżnia się: 1. c. przywozowe (importowe), pobierane od towarów pochodzenia zagranicznego; c. te stosowane są powszechnie jako środek polityki handlowej, podwyższający cenę towaru zagranicznego na rynku krajowym; 2. c. wywozowe (eksportowe), pobierane od towarów produkcji krajowej wywożonych za granicę w celu zatrzymania w kraju towarów deficytowych lub w celu wyrównania zbyt niskiej ceny krajowej, która może być przyczyną nadmiernego wywozu tanich towarów; 3. c. przewozowe (tranzytowe), są najstarszą formą opłat celnych; w miarę rozwoju dróg, środków transportu i międzynarodowej wymiany towarowej c. tranzytowe przeszkadzały w rozwoju transportu i handlu międzynarodowego; Konwencja Brukselska z 1921 o wolności tranzytu zaleciła zaniechanie pobierania tej formy opłat celnych. Ze względu na sposób obliczania stawek celnych rozróżnia się: 1. c. od wartości (ad valorem), które liczone są w procentach od wartości towaru; zaletą obliczonych w ten sposób stawek celnych Jest ich uniezależnienie od koniunkturalnych wahań cen; pewną niedogodnością tej metody jest konieczność ustalenia tzw. definicji wartości towaru; przeciwdziała to nadużyciom polegającym na deklarowaniu zbyt niskiej wartości towarów celnych; powszechnie stosowana jest tzw. brukselska definicja wartości opracowana przez Komitet Wartości RWC w Brukseli; 2. c. specyficzne, oblicza się przeważnie od ilości lub wagi towaru, rzadziej od sztuki; w związku z tym należy określić, jaki ciężar brutto czy netto ma być podstawą clenia towaru; wadą tych stawek jest ich szybka dezaktualizacja wywołana koniunkturalnymi wahaniami cen, procesami inflacyjnymi itp.; tracą one tym samym stosunkowo szybko rolę właściwego regulatora wymiany towarowej z zagranicą; stawki specyficzne wymagają szeroko rozbudowanej nomenklatury towarowej; 3. c. mieszane, ustalane są na podstawie stawek specyficznych, korygowanych wielkością dopłaty obliczoną od wartości towaru; metoda ta koncentruje ujemne cechy stawek od wartości i specyficznych; c. mieszane’ stosowane są wyjątkowo jako ochrona antydumpingowa; 4. c. alternatywne, ustalane dla niektórych towarów w dwojakiej formie: od wartości i w formie stawek specyficznych; stosowane w zależności od tego, która z nich w określonych okolicznościach okaże się wyższa; dotyczy to towarów, objętych częstymi i znacznymi wahaniami cen. Z punktu widzenia celu, któremu mają służyć, dzielimy c. na: 1. c. fiskalne, których zadaniem jest przysporzenie skarbowi państwa dodatkowych wpływów. Z reguły tego rodzaju c. dotyczą towarów importowanych nie należących do grupy artykułów pierwszej potrzeby, np. alkohole, wyroby tytoniowe, przedmioty luksusowe. 2. c. gospodarcze, traktowane jako środek polityki handlowej i gospodarczej państwa. W praktyce każde c. jest jednocześnie c. gospodarczym i fiskalnym, ponieważ zawsze przynosi dochód skarbowi państwa. W grupie c. gospodarczych można wprowadzić dalszy podział, np. z punktu widzenia wysokości stawek celnych. Rozróżniamy tu: c. ochronne (protekcyjne), mają one na celu ograniczenie importu towarów, które są przedmiotami produkcji przemysłu rodzimego; mogą one spełniać również funkcję podatku wyrównującego ceny towarów importowanych do poziomu cen towarów własnych na rynku wewnętrznym; c. prohibicyjne, mają na celu wstrzymanie importu towarów, których przywóz uznano za niepożądany. Przyczynami wprowadzenia c. prohibicyjnych mogą być np. interesy krajowego producenta, trudna sytuacja gospodarcza kraju, deficyt bilansu płatniczego itp. Wśród c. prohibicyjnych rozróżniamy tzw. czyste c. prohibicyjne, mające na celu uniemożliwienie lub ograniczenie przywozu określonego towaru, jak również tzw. c. odwetowe (retorsyjne), stosowane jako reakcja na dyskryminacyjne decyzje obcego państwa, naruszające interesy rodzimych eksporterów. Są to c. antydyskryminacyjne, antydumpingowe, antypremiowe skierowane przeciwko działalności obcych eksporterów dezorganizujących rynek importera towarami sprzedawanymi poniżej poziomu własnych kosztów wytwarzania lub subsydiowanymi dopłatami przez państwo; c. wychowawcze, zależnie od zamierzeń ustawodawcy c. ochronne może spełniać również rolę c. wychowawczego; c. te obejmują wybrane gałęzie przemysłu, które w początkowym okresie rozwoju uzyskują od państwa protekcyjną ochronę celną, zmniejszającą się w miarę upływu czasu; c. ochronne ustalane są wówczas degresywnie aż do momentu ich całkowitej likwidacji; c. agrarne ma na celu ochronę produkcji rolnej. Przy c. autonomicznym, ustawodawca ma całkowitą swobodę w określaniu jego wysokości, zakresu i czasu trwania. Kiedy swoboda ta jest ograniczona na mocy konwencji mówimy o c. konwencyjnych, które stosowane są w formie ulg celnych od c. autonomicznych. Kraje mające ścisłe powiązania polityczne i gospodarcze, jak Brytyjska Wspólnota Narodów, Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA), Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG), stosują w obszarach konwencyjnych całkowite wzajemne zwolnienia od c. lub ustalają tzw. stawki celne preferencyjne, które są niższe od powszechnie stosowanych i stanowią wyjątek od klauzuli największego uprzywilejowania. Rozwiązania takie na rzecz unii celnych, stref wolnego handlu itp. dopuszcza Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT).
